پێشەكی وەرگێری كوردی
خوێنەرانی ئازیز ئەوەی لە بەردەستاندایە خوێندنەوەیەكی دوكتۆر ئەمیر حەسەنپوورە بۆ سێ كتێب لە نووسینی سێ بیرمەندی شۆڕشگێر، لێنین ، مائو و رۆبسپیەر كە سلاڤۆی ژیژەك كۆی كردونەتەوەو پێشەكی بۆ نووسیون و وێڕای خوێندنەوەی ئەو بەرهەمانە باسی لە گرینگی دووبارە چاپكردنەوەو هەروەها دووبارە ژیاندنەوەی شێوازی كاری ئەوان كردووە لە سەردەمی ئێستادا، ئەویش سەردەمێك كە بە سەردەمی ئێمپریالیزم و پەسا سیاسەت دەزانرێ‌ـ ژیژەك لە سەردەمێكدا دەگەڕێتەوە بۆ بەرهەمی ئەم نووسەرانە كە دوای رووخانی یەكیەتی سۆڤیەت و ئەو پێگەیەی كە پێی دەوترا “سۆسیالیزمی بەراست هەبوو” بیری ماركسیسم و تەنانەت خودی ماركسیش بە چاویلكەی لیبراڵیزمەوە كەوتۆتە بەر هێرشێكی توند. لە سەردەمی رووخانی بانگەوازی ” كۆتایی مێژوودا” ژیژەك جارێكیتر ئێمە دەگەڕێنیتەوە بۆ لای لێنین و رێكارەكانی.ئەم بیرمەندەی سلۆڤاكیلە سەردەمێكدا كە باس لە كۆتایی شۆڕش دەكرێ جارێكیتر بە یادمان دێنیتَەوە كە شۆڕشەكان و رێبەرانی ئەو شۆڕشانە چییان بە كۆمەڵگای ئەمڕۆیی مرۆڤایەتی بەخشییوە .
رەنگە ئەمڕۆكە لە چاویلكەی لیبرالیزمەوەو بە تایبەت دوای ئەوەی نئۆلیبرالیزم بە پشتیوانی سەرمایە توانی چەتری خۆی بە سەر عالەمدا بكێشێ، هێنانە بەر باسی چەمكی شۆڕش ئەویش بەو مانایەی لنین یان رۆبسپیەر یان مائۆ باسی لێدەكەن بە بڤە بزانرێ. بەڵام ژیژەك بێ ترس باس لە چەشنێك لە گەڕاندنەوە دەكات بۆ ئەم چەمكە و بۆ ئەم كەسانە. ژیژەك نەك تەنها لە پێشەكی ئەم سێ كتێبەدا بەڵكوو لە زۆر كاری تریدا پشتیوانی لە چەمكی شۆڕش دەكات. لە وتاری ” هەڵبژاردنی لنین”دا ژیژەك باس لە گرینكی كردەگەراییەكی ماركسیستی دەكات، كردەگەراییەك لە چەشنی ئەو كارەی لنین لە یەكیەتی سۆڤییەتدا كردی.
سەرەنجام ئەوەی ماوەتەوە بڵێین ئەوەیە ئەم نووسینەی ئەمیر حەسەن پوور لە ژمارە 2ی وەرزنامەی “سامان نو” بەهاری 2007 بڵاو بۆتەوە.
V.I.Lenin revolution at the gates: A Selections of writings from february to october 1917. Edited and with an introductions and after word bye Slavoj zizek. London and new York : verso 2002: paperback edition, 2004: 334 pages (ISBN 1-85984-546-0)
ڤی. ئا. لنین، شۆڕ لە پشت دەروازەكانەوە. هەڵبژاردەی نووسراوەكان لە فێبریواری تا ئۆكتۆبەری 1917. پێداچوونەوە، پێشەكی و پاشەكەی لە لایەن سلاڤۆی ژیژەكەوە بۆی كراوە. لەنەدەن نیۆیۆرك:ڤێرسۆ.
Maximilien Robespierre , Virtue and terror, Introduction by Salvoj Zizek. Texts selected and annotated bye jean Ducange. Translation by John Howe. Londan and New York: verso, 2007 154 pages(ISBN-13: 978-1-84467-584-5)
ماكسیمیلین روبسپیەر. تیرۆرو گەروەیی. پێشەكی لە لایەن سلاڤۆی ژیژەكەوە. هەڵبژاردنی دەق و شیكردنەوەكان لە لایەن ژان دووكاینەوە. وەرگیڕانی جان هاو. لەندەن و نیۆیۆرك: ڤێرسۆ 2007
Mao Tse- Tung, on practice and Contradiction. Introduction by Slavoj zizek, London and New York: verso, 2007, 198 pages ( ISBN 13: 978-1-84467-587-6)
مائۆ تسە دۆن، دەربارەی پراتیك و ناكۆكی. ناساندنی سلاڤۆی ژیژك، لەندەن و نیۆیۆرك: ڤێرسۆ چاپی 2007
ناوەندی چاپ و بڵاو كردنەوەی ورسۆ، یەكێ لە بڵاوكەرەوەكانی كتێبەكانی چەپ لە بەریتانیا، كۆمەڵێ كتێبی نوێی لە ژێر ناوی “شۆڕشەكان” (Revolutions) دەست پێكردوە.
ڤێرسۆ لە ناساندنی ئەم كتێبانەدا دەنووسێ:
ئەم پاکێجە نوێیە زۆر پێویستە، بەرهەمە كلاسیكەكانی كەسانێكی گرینگ و چارەنووس ساز لە خۆ دەگرێ، كە هەر كامەیان لە سەردەمێك لە شۆڕش پانتایەكیان داگیر كردوە. هەر كامە لەم كتێبانە لە لایەن نووسەرێكی رادیكاڵی سەردەمەوە دەناسێندرێن و دەخرێتە روو كە چۆن ئەم وشە ورووژێنەرانە هێشتا توانای ئەوەیان هەیە وروژێنەرو ئیلهام بەخش بن و رەنگە ببن بە هۆی سەرهەڵدانی شۆڕشی نوێ.
تا ئێستا 2 كتێب لەم کۆمەڵە کتێبە بڵاو بۆتەوە كە بیرمەندی هاوچەرخ سلاڤۆی ژیژك ئامادەی كردون. یەكیان رۆبسپیەر: گەورەیی و تیرۆر ئەویتریان مائۆ: دەربارەی پراتیك و ناكۆكی. لە راستیدا دەكرێ ئەم دەستە كتێبە بە دەستەیەكی تر لە بەرهەمەكانی ژێژك لە ژێر ناوی و. ئا. لنین: شۆرش لە پشتەوە دەروازەكانەوە دەستی پێكرد كە ورسۆ ساڵی 2002 بڵاوی كردەوە. ئەم بەرهەمە هەڵبژاردەی بەرهەمەكانی لنینی لە فووریە تا ئۆكتۆبەری 1917 وە خۆ گرتووە.
پێوەندی نیوان ئەم سێ ” كەسایەتییە گرینگە” لە مێژووی شۆڕش-رۆبسپیەر، لنین و مائۆدا چییە؟ بۆ چی ژیژەك بەرهەمی ئەم سێ كەسەی ناساندوەو گرینگی ئەوانی سەبارەت بە هەلوومەرجی ئەمرۆیی جیهان شی كردۆتەوە؟
لە كتێبی شۆڕش لە پشت دەروازەكانەوە دەست پێدەكەین. سەرەتا دەبێ ئەوە بڵێین كە بەر لە شۆڕشی ئۆكتۆبەری 1917 كۆمەڵێ هەڵبژاردەی جیاواز لە بەرهەمەكانی لنین بە زمانی جۆراوجۆر بڵاو بۆوە. بەڵام ئەو بەرهەمانەی ژیژك هەڵیبژاردوون لە گەڵ سەرجەم بەرهەمەكانیتردا جیاوازییان هەیە. ژیژك لە سەرجەم بەرهەمەكانی لنین كە نزیك بە 50 بەرگ دەبێت تەنها نووسراوەكانی فووریە تا ئۆكتۆبەری 1917ی هەڵبژاردوە. ئەم هەڵبژاردنەشی مەبەست دار بووە. مەبەستی ژیژك لە هەڵبژاردنی ئەم دەورە گرینگە لە ژیانی فیكریو سیاسی لنین مێژوو نووسین نییە، بەڵكوو بە كار هێنانی مێژووە بە مەبەستی گۆڕانی دۆخی هەبوو و بونیاد نانی ئاڵترناتیوێكی تەواو جیاواز. ئەو ئەم مەبەستەش لە دوو كتێبی تردا دەگرێتە بەر. لە ناساندنی ئەم سێ كتێبەدا بەها بە بۆچوونەكانی ژیژەك دەدەم نەك بەرهەمەكانی رۆبسپیەر و لنین و مائۆ. باسەكانی ژیژەكیش بە هێنانەوەی وتەكانی پێشكەش دەكەم.
لنین
كتێبی شۆڕش لە پشت دەروازەكانیوە هەڵگری پێشەكی( ل3-12) و پاشەكیەكی تەواوە(ل167-336) لە نووسینی ژیژەك و 12 بەرهەمی لنین كە هەموویان سەر بەم دەورانی خۆ ئامادە كردنن بۆ شۆڕشی سۆسیالیسیتی. ئەم كتێبە ئەم 12 بەشە لە بەرهەمەكانی لنینی وە خۆ گرتووە.
1- چەن نامەیەك لە دوورەوە
2- سەبارەت بە ئەركی پرۆلتاریا لە شۆڕشی ئێستادا
3- دەربارەی دروشمەكان
4- مەترسی شكەست و رێگای خەبات دژ بە شكەست
5- یەكێ لە پرسیارە سەرەكییەكانی شۆڕش
6- بۆلشڤیکەكان خەریكن دەسەڵات بە دەستەوە بگرن
7- ماركسیسم و راپەڕین
8- ئەركەكانی شۆڕش
9- قەیران خەریكە گەشە دەستێنی
10- ئامۆژگارییەكانی خۆ دوورگرتن
11- نامە بۆ هاورێكان
12- كۆبوونەوەی شۆرای نوێنەرانی كرێكاران و سەربازانی پێترۆگراد
ژیژەك دەنووسێ كە لە پاییزی 1914 دا و ئەو كاتەی كە هەموو حیزبە سۆسیال دیمۆكراتەكانی ئورووپا (جگە لە بۆلشڤیکەكان و سۆسیال دێموكراتەكانی سێربستان) روانگەیەكی ناسیۆنالیستانەیان گرتبووە بەر لنین راچڵەكی.
ئەم راچڵەكینە دەربڕی كارەساتێك بوو كە لەم رەوتەدا دنیایەك بە هەبا بوو- هەم باوەڕی بۆرژوازی بە پێشكەوتن و هەم بزووتنەوەی سۆسیالیستی كە هاوڕێیەتی دەكرد. لە هەلوومەرجێكدا كە هەموو دەوڵەتە ئورووپاییەكان خۆیان بۆ شەڕێكی جیهانی ئامادە دەكرد، كێ دەیوێرا دژ بە ” ئازایەتی نەتەوە پەرەستانە” لە وڵاتەكەی خۆیدا خەبات بكات؟ تەنانەت بیرمەندانێكی گەورەی “وەك فرۆید” پەیوەست بوون بە ئوردووگای دڵەڕاوكەی نەتەوەییەوەو هەر چەن بۆ ماوەیەكی كورتیش بێت. بەڵام ئەم كارەساتە رێگای كردەوە بۆ ” رووداوی لنینیستی”، بۆ تێك شكانی مێژووگەرایی گەشەی ئەنترناسیۆناڵی دووهەم و لنین تەنیا كەسێك بوو كە دەركی بە راستی ئەم كارەساتە دەكرد. لەم ساتەدا نائومیدی لنینی لە دایك بوو كە لە رێگای خوێندنەوەی لۆژیكی هیگلەوە توانی هەڵێكی بێ‌وێنە بقۆزێتەوە بۆ شۆڕش. (ل4)
ژیژك جەخت لە سەر ئەوە دەكاتەوە كە دەوری مێژووی لنین لە شۆڕشی سۆسیالیستیدا تەنها لە بوێری ئەوەوە سەرچاوەی نەگرتووە بەڵكو لە تیگەیشتنی تیۆریكی ئەوەوە سەرچاوە دەگرێ.
جەخت كردنەوە لە سەر پێوەندی “تیۆری ئاستی بەرز” لە گەڵ دیارترین خەباتی سیاسی ئەمڕۆیدا بابەتێكی گرینگە ئەویش لە سەردەمێكدا كە تەنانەت رۆشنبیرێكی دەربەستی وەك نوام چامسكی جەخت لە سەر ئەوە دەكاتەوە كە زانستی تیۆریك بۆ خەباتی سیاسی پێشكەوتوو بێ بەهایە. دەقە فەلسەفی تیۆری كۆمەڵایەتییە گەورەكان چ یارمەتییەكان لە دەست هات لە خەبات دژ بە نئۆلیبرالیزمی نوێ؟ ئاخۆ بەم شێوە نیە كە ئێمە لە گەڵا خۆمان لە بەردەم هەندێ پێدراوی روون و حاشاهەڵنەگردا دەبینینەوە ( كە تەنها دەبێ بڵاو بكرێنەوە، وەك چۆن چامسكی لە بەرهەمە سیاسییە زۆرەكانیدا دەیكات) یا وەها بە شێوەیەكی ئاڵۆز باس دەكرێن كە دەرك ناكرێن؟ ئەگەر بمانهەوێ بەڵگاندنێكمان هەبێت دژ بەم دڵەراوكە دژە تیۆریكە، ئەوە بەس نییە كە تەنها بگەڕینەوە بۆ گریمانە تیۆریكە فرە چەشنەكان دەربارەی ئازادی، هێز و كۆمەڵگا كە هەموو ئەمانە لە دەقە سیاسییەكانی چامسكیدا بە فەراوانی دەبیندرێن، ئەوەی كە دەتوانین بڵێین گرینگتری ئەمەیە كە چۆن ، ئەمڕۆكە بۆ یەكەم جار لی مێژووی مرۆڤایەتییدا، ئەزموونی رۆژانەی ئێمە (ئەزموونی بیۆژنیتیك، ئیكۆلۆژی، سایبرسپیس (Cyberspace) واقیعی مەجازی (Virtual reality) هەموومان ناچار دەكا بەوەی كە سەرقاڵی پرسە فەلسەفییە بنەڕەنییەكانی تایبەت بە چییەتی ئازادی، شوناسی مرۆڤایتی و هتد ەوە سەرقاڵ بین.
ژیژەك دەگەڕێتەوە بۆ لنین و نووسراوەكەی ئەو، دەوڵەت و شۆڕش بە تەواوەتی باس كردنە لە ئەزموونی وێران كەری 1914:
…. بە كورتی”ئۆتپیایی” لنینیستی، لە خۆڵەمێشی كارەساتی 1914ەوە هەڵدەستێ، ئەویش بە شێوەی ماڵئاوایی كردن لە ئۆرتۆدۆكسی ئەنترناسیۆناڵی دووهەم: واتە كارێكی رادیكاڵی تێك شكانی دەوڵەتی بۆرژوازی، واتە دەوڵەت بە مانا راستەكەی خولقاندنی فۆڕمێكی كۆمەڵایەتی هاوبەشی نوێ بە بێ بوونی ئەرتەشێكی سەقامگیر، پۆلیس یان بۆرۆكراسی،( واتە سیستەمێك) كە هەمووان دەتوانن لە بەڕێوە بردنی كاروباری كۆمەڵایەتیدا بەشداری بكەن. ئەمە بەلای لنینەوە پرۆژەیەكی تیۆریك نەبوو بۆ داهاتوویەكی دوور. لنین ئۆكتۆبەری 1917 رایگەیاند:” ئێمە دەتوانین دەست بە جێ سیستەمێكە بەڕێوە بردنی وڵات دابمەرزێنین كە دە یان بیست میلیۆن كەس تێیدا بەشداری بكەن:” ئەم گوشاری ساتە، ئۆتۆپیای راستەقینەیە. ئەوە دەبێ باسی لێبكەین شیتێتییە بە مانا تەواوە كیەركە گارد (Kirekegaard) ەكەی ئەم ئۆتۆپیای لنینیستییەو – ستالینیسم ئەگەر مانایەكی هەبێ، بە مانای گەڕانەوەیە بۆ ” عەقڵی ساڵم”ی واقیع گەرا. شتێكی بێ ئەگەرە كە بەها نەدەین بە هیزێكی نووستوو كە لە دەوڵەت و شۆڕش دا هەیەو هەر سات ئەگەری ئەوە هەیە بتەقێتەوە. لەم كتێبەدا (نیك هاردنیك) گوتەنی ” هەموو وشەو گرامێری نەریتی سیاسی رۆژاوا فڕێ دەدرێن.” (ل5)
هەر چەن لنین لە حیزبەكەی خۆیدا پلەیەكی بەرزی هەبوو ژیژەك ئاماژە دەكات بە (تەنهایی لنین) لەم پرۆسەیەدا:
ئەو بە تەنهایی لە ناو حیزبەكەیدا دژ بە رەوتی زاڵ خەباتی كرد. ئەو كاتەی لە “تێزەكانی ئاپریل” (1917) باسی لە هەڵێكی بێ وێنە كرد بۆ شۆڕش كردن، سەرەتا زۆربەی هاوڕێكانی پێشنیارەكەی ئەویان بە گاڵتە رەت كردەوە یان بە شتێكی نامومكینینان زانی. هیچ كام لە رێبەرانی دیاری بۆلشڤیک پشتیوانین لە بانگەوازی ئەو نەكرد بۆ شۆڕش. تەنانەت رۆژنامەی پراودا دەستی دایە كارێكی بێ‌وێنەو رایگەیاند كە تێزەكانیئاوریلی لنین بۆچوونی حیزب و دەستەی نووسەرانی رۆژنامەكە نییە. لەم ساتەدا لنین بە هیچ شێوەیەكی كەسێكی هەلپەرەست نەبوو كە لە رۆحییەی زاڵ بە سەر كۆمەڵگادا كەڵك وەربگرێ . بۆگدانۆف، تێزەكانی ئاوریلی بە “هەڵیت و پڵتەكانی شێتێك” ناو لێبرد و نادژدا كرۆپسكایا بەو بۆچوونە گەیشت “لەوە دەترسم كە لنین شێت بووبێ”(ل5)
ژیژەك دەڵێ:
” ئەمە ئەو لنینەیە كە هەنووكەش دەكرێ شتی لێوە فێر بین. گەورەیی لنین لەوەدا بوو كە لەو دۆخە كارەساتاوییەدا، لەوە نەدەترسا سەرنەكەوێ ، ئەمە دژ بە دلسۆزیە نەرێینەكانی رۆزا لۆگزامبۆرگ و ئادۆرنۆیە كە كردەی رەسەنی كۆتایی بۆیان قبووڵ كردنی شكەستە… لە 1917 دا، بە جێگای ئەوەی چاوەڕوانی كاتی گونجاو بێت، لنین دەستی دایە هێرش كردن، ساڵی 1920 وەك رێبەری حیزبی چینی كرێكاری بێ كرێكار ( كە زۆربەیان لە شەڕە ناوخۆییەكاندا مردبوون) دەست دایە رێكخراو كردن و دامەزراندنی دەوڵەت و بە تەواوەتی ئەو پاڕادۆكسەی حیزبی قبووڵ كرد كە دەبێ چینی كرێكار خۆیان پێگە خۆیان رێكخراو بكەن و تەنانەت سەر لە نوێ بنیاتی بنێنەوە.
ئەم گەروەییە لە هیچ كوێ روونتر لە بەرهەمەكانی لنین لە سەردەمی فووریەی 1917ەدا نابیندرێ، ئەو سەردەمەی كە شۆڕشی یەكەمی تێزاری هەڵوەشاندەوەو رژێمێكی دیمۆكراتیكی بنیات نا تا دووهەمین شۆڕشی ئۆكتۆبەر. دەقی یەكەمی ئەم كتێبە( چەن نامەیەك لە رێگای دوورەوە) تێگەیشتنی سەرەتایی لنین لە هەلی شۆڕشی دەخاتە روو. لە حاڵێكدا دوایین دەق ( كۆبوونەوەی شۆڕای نوێنەران) راگەیاندنی بە دەسەڵات گەیشتنی بۆلشۆویكەكانە…. (ل6)
لە گەڵ ناوی نەناسراودا رووبەڕوو دەبێ و دەست بە جَێ دەزانی كە چی رووی دەدا لەو سەردەمەدا. لەم نووسراوانەدا لنین بە تەواوەتی ئاگاداری ئەو پاڕادۆكسەیە كە لە دۆخی هەبوو دا بوونی هەیە:
بەهاری 1917 دوای شۆڕشی فووریە كە بوو بە هۆی رووخانی رژیمی تێزاری، رووسیە دیمۆكراتیكترین وڵاتی هەموو ئورووپا بوو. بە جۆشدانێكی بێ وێنەی جەماوە، ئازادی درووست كردنی رێكخراو و ئازادی راگەیاندنێك كە لەم وڵاتەدا هەبوو. بەڵام ئەم ئازادییە ببوو بە هۆی ئەوەی باردوودۆخەكە ناڕوون و تەواو ئاڵۆز بێت.
كۆمەڵێك تاڵی هاوبەش هەموو دەقەكانی لنین لە دوو شۆڕشی (فووریە و ئۆكتۆبەر) دا پێكەوە گرێ دەداتەوە. لنین پێداگری لەسەر ئەو درزە دەكاتەوە كە سنووری بینراو و “ئاشكرای” خەباتی سیاسی نێوان ژمارەیەكی زۆری حیزبەكان سەرجەم سووژە سیاسیەكان لە ئەركی واقیعیی كۆمەڵایەتی ئەم خەباتە (ئاشتی دەست بە جێ، دابەش كردنی زەوی و زار، و سپاردن سەرجەم هێزەكان بە شۆڕاكان، بە مانای نەهێشتنی سیستەمی دەوڵەتی هەبوو و ئەوەی كە فۆڕمی چەشنە كۆمۆنییەكان بە بەڕێوەبەرایەتی كۆمەڵایەتییەوە ، جێگای ئەم دەسەڵاتە بگریتەوە) جیا بكریتەوە. ئەم درزە، درزی نێوان شۆڕشە لە ساتی بوركانی ئازادی كە كەش و هەوایەكی شادی هەیەو پڕاو پڕە لە شوور و ورە، واتە ئەو ساتە جادوویەی كە هەمووان پێكەوە هاو دەنگ دەبن، ئەو كاتەی كە ” و “هەموو شتێ بە مومكین دەزانرێ”و كاری تاقەت پڕووكین بونیات نانەوەی كۆمەڵایەتییە. ئەگەر بڕیاریشە ئەم تەقینەوە شوور و خۆشحاڵی خۆی لە ناو پەیكەرەی پێری كۆمەڵگادا بە جێ بهێڵێ دەبێ ئەم كارە بكرە.
ئەم درزە- دووپات كردنەوەی درزی نێوان 1789 1793یە لە شۆڕشی فەرانسەدا- هەمان فەزای دەستێوەردانی تایبەتی لێنینیە: وانەی بنەڕەتیی ماتریالیسمی شۆڕشگێڕانە ئەوەیە كە شۆڕش دەبێ جارێكیتر دەست پێبكاتەوەو ئەویش بە هۆكاری بنەڕەتی. درز تەنها درزی نێوان فۆڕم و نیوەرۆك نییە: ئەوەی “شۆڕشی یەكەم” لە دەستی دەدات ناوەرۆك نییە، بەڵكوو خودی فۆڕمە-لە فۆڕمی كۆندا دەمێنێتەوە چونكە لای وایە ئەگەر بە ئاسانی كەرەسە دەوڵەتیەكان و مێكانیزمە دیمۆكراتیكەكان بە كار بێنین، دەتوانین ئازادی و دادپەروەری دابین بكەین. چ دەبێ ئەگەر حیزبی “باش” لە هەڵبژاردنەكاندا سەركەوێ و بە شێوەی “یاسایی” گۆڕانی سۆسیالیسیتی درووست بكات؟ ( دیارترین دەربڕینی ئەم تەوەهوم و خۆش باوەڕییە كە وەك گاڵتە دەچوو، تێزی كائۆتێسكییە كە لە ساڵەكانی 1920دا فۆڕمۆلە كراو وتی شێوەی سیاسەتی لۆژیكی لە قۆناغی یەكەمی سۆسیالیزمدا، واتە لە بۆرژاوازییەوە بەرەو سۆسیالیزم رۆشتن، واتە قۆناغی رەت بوون لە بۆرژوازییەوە بەرەو سۆسیالیزم، یەكگرتنی پارلمانی حیزبە بۆرژوا و پرۆلتاریاكانە.) لێرەدا وێكچوونێكی تەواو لە گەڵ سەرەتای مۆدێرنیتیدا دەبیندرێ، ئەو كاتەی كە دژایەتیكردن لە گەڵ هێژمۆنی ئایدۆلۆژیای كەنیسە سەرەتا بە شێوەی ئایدۆلۆژایەكی تری ئایینی، بە ناوی داهێنان (Heresy) خۆی فۆڕمۆلە كرد و هاتە مەیدان: راست هەر بەم شێوە پارتیزانەكانی”شۆڕشی یەكەم” دەیانهەوێ بە كەڵك وەرگرتن لە هەمان فۆڕمی سیاسی دیمۆكراسی بۆرژوازی، دەسەڵاتی بۆرژوازی بڕووخێنن. ئەمە ” نەفی لە نەفی” هێگلیە” : سەرەتا سیستەمی كۆنە لە ناوەی فۆڕمی سیاسی- ئیدۆلۆژیكی خۆیدا نەفی دەكرێتەوە، ئینجا خودی ئەم فۆڕمەش دەبێ نەفی بكرێتەوە. ئەو كەسانەی دەترسن و بەردەوام لە هاتوو چۆدان، ئەو كەسانەی لە هەنگاوی یەكەم بۆ زاڵ بوون بە سەر ئەم فۆڕمەدا دەترسن، ئەو كەسانە كە رۆبسپیەر وتەنی خوازیاری “شۆڕشی بە بێ شۆڕشن”- لنین بە شوێن پی هەڵگرتنی شێوە جیاوازەكانی ئەم پاشەكشەیە- هێزی هێرمۆنتیكی گومانی نا بە جێ” (hermeneutics of suspiction) خۆی دەردەخات.( ل8)
كۆبەندی ژیژەك ئەوەیە كە دوو مۆدێل یان دوو لۆژیك بۆ شۆڕش بوونیان هەیە كە پێكەوە ناسازن:
یەكەم ئەوانەی چاوەڕوانی ساتی گەیشتن قەیرانی كۆتایی دەبن بۆ ئەوەی شۆڕش بە پێی پێویستییەكی دیالكتیكی مێژوویی “لە ساتی گونجاوی خۆیدا” بتەقێتەوە، ئەوانی تر كە دەزانن شۆڕش هیچ “كاتێكی گونجاوی” نییە و دەبێ لە هەمان ئەو لاڕێیانە كە دوور خراونەتەوە لە رێگای گەشەی مێژووی “نۆڕمال” بدزین. لنین “سۆبژەكتیویستێكی ” ئیرادە گەرا نییە- ئەوەی ئەو جەختی لە سەر دەكاتەوە ئەوەیە كە ریزپەڕ ( كۆمەڵێ هەلوومەرجی جیاواز وەك هەلوومەرجی رووسیە) رێگا دەخاتە بەردەم بۆ ململانێ لە گەڵا خودی نۆرم Norm .
ئاخۆ ئەم بەڵگاندنە، ئەم بۆچوونە ئەمڕۆكە لە هەر سەردەمێكیتر گونجاوتر نییە؟ ئاخۆ ئێمە ئێستا لە سەرەمێكدا ناژین كە دەوڵەت و سیستەمەكەی بۆ وێنە بەڕێوەبەرانی سیاسی ئەو سیستەمە، زۆر سادە كەمتر و كەمتر (لە هەر سەردەمێك )توانایی تاوتوێ كردنی كێشە گرینگەكانیان هەیە؟ (ل10)
ژیژەك لە وەڵام بەم پرسیارانە دا دەڵێت:
” لە شۆڕشی 1917ەدا ئەم خۆشباوەڕیە هەبوو كە پرسە گرینگەكانی رووسیا لەوانە ئاشتی و دابەشكردنی زەوی زار بە سەر وەرزێرەكاندا دەتوانرێ لە رێگای یاساو پەڕلەمانەوە چارەسەر بكرێ: ئەمڕۆكەش ئەم خۆشباوەڕیە دەبینین. بۆ وێنە تەوەهم و خۆشباوەڕی بەوەی كە پیسی ژینگە بەبە كار هێنانی لۆژیكی بازاڕو بۆ ژینگە چارەسەر بكرێت، بۆ وێنە ئەوانەی ژینگە پیس دەكەن دەبێ غەرامە بدەن.
ئەو لە درێژەدا دەڵێ:
” لێنین” ناوێكی نەستالۆژیك نییە بۆ باوەڕیكی كۆنەی دۆگم، بە پێچەوانەوە، ئەو لنینەی كە دەبێ دەستمان پێی بگات، لنینێكە كە ئەزموونە بنەماییەكەی ئەوە بوو كە لە وەرچەرخانێكی نوێیی كارەساتدا سەری هەڵدا، ئەو شوێنەی كە تایبەتمەندییە كۆنەكان بێكەڵك بوون و بۆیە ناچار بوو هەمدیسان ماركسیسم بخولقێنێتەوە- سەرنجی بۆچوونە توندەكانی بدەن دەربارەی هەندێ لە پرسەكان: ” لەم بارەوە ماركس و ئەنگڵس هیچیان نەوتووە.” مەبەست ئەوە نییە بگەڕینەوە بۆ لێنین بەڵكوو مەبەست ئەوەیە دووپاتی كەینەوە بە مانا كیەركەگاردییەكەی: واتە بزووتنەوەیەكی لەو چەشنە لە جیهانی ئەمڕۆدا جارێكیتر بێنینەوە گۆڕ. گەڕانەوە بۆ لێنین نەك بە مەبەستی روو هێنان بە نەستالۆژیكی “سەردەمانی شۆڕشگێڕانەی كۆن و باش” و نە بە مانای گۆنجاندنی ئۆپۆرتونیستانەی پراگماتیزمی كۆن ” لە گەڵ هەلوومەرجی نوێ”، بەڵكوو لە سەردەمی نوێی سەرجەم جیهَاندا، مەبەست دووپات كردنەوەی ئەو رێگایەی لنینە بە شێوەی خولقانی دووبارەی پرۆژەی شۆڕش لە سەردەمی ئێمپریالیسم و كۆلۆنیالیسمدا- ئەگەر وردتر بڵێم دوای رووخانی ئایدۆلۆژیای- سیاسی سەردەمی درێژماوەی گەشەخوازی لە وێرانەی كارەساتاتی 1914 …. ئەو كارەی لێنین ساڵی 1914 بۆ ئێمەی كرد ئێمە دەبێ بۆ 1990ی بكەین. “لێنین” هاومانایە لە گەڵ ئازادیەكی بێ مەرج بە مەبەستی كۆتایی هێنان بە دۆخی كۆنەی”پەسای” ئایدۆلۆژیای هەبوو، شكاندنی دۆخی دێنكڤێربۆت (Denkverbot) كە لەوێدا دەژین و زۆر سادە ، لێنین” واتە ئێمە ئیزنمان هەیە جارێكیتر بیر بكەینەوە (ل11)
ژیژەك پێشەكییەكەی بەمە دەست پێدەكات:
“دوای ئەوەی تانكە رووسییەكان، ساڵی 1956 مەجارستانیان تێك شكاند ، جۆرج لۆكاد ( كە بەشداری كردبوو لە دەسەڵاتدارێتی ئێمەرەنگی دا) خرایە زیندانەوە، كە ئەفسەرێكی K.G.B لێی پرسی چەكی هەیە دەستی كرد بە گیرفانیداو قەڵەمەكەی پێدا، ئاخۆ مانای ئەم ژێست و چۆنیەتی هەڵسووكەوتە لە گەڵ دەقە كۆكراوەكانی ناو ئەم كتێبەدا هەر یەك نیە؟ ئەگەر قەڵەم سەردەمانێك چەك بووە ئەو قەڵەمە بووە كە لێنین دەقەكانی 1917ی پێ‌نووسیوە (ل12)
ئەمانە بەشێك لەو نووسراوەیە بوون كە ژیژەك لە پێشەكەی كتێبەكەدا هێناویەتی. پاشەكی كتێبەكە هەڵگری زۆر بابەتی گرینگە كە لێرەدا ناتوانرێت باسی لێوە بكرێت. ژیژەك وێڕای گەڕانەوە بۆ لێنین دەست دەداتە لێكدانەوەی زۆر لایەنی سیاسەت و كەلتوور و تیۆری رابردو و ئێستا و داهاتوو. لە پاشەكیدا دەربارەی زۆر بابەت قسە دەكات. لە باس كردن دەربارەی حەقیەت و ئایدۆلۆژیاوە بگرە تا دەگاتە توندووتیژی و سیاسەتی رەسەن و پەسا سیاسەت.
رۆبسپیەر:
لەوەی تا ئێستا دەربارەی كتێبی شۆڕش لە پشت دەروازەكانەوە هێنامان خوێنەر دەتوانێ پێش بینی بكات ژیژەك بۆچی باسی ماكسیمیلین رۆبسپیەری كردوە. ناوی رۆبسپیەر هەوڵدان بۆ قووڵایی بەخشین و درێژەی شۆرشی بۆرژوا- دیمۆكراتیكی 1789ی فەرانسە- مان دێنێتەوە یاد ئەویش لە رێگای تووڕە بوونێكی شۆڕشگێڕانەوە.
لێكدانەوەی شۆڕشی فەرانسە هەر لە سەرەتاوە تا ئەمڕۆكە پانتای خەباتە سیاسی و ئایدۆلۆژیكییەكانی گرتۆتەوە. ژیژەك سەرەتا دەپەرژێتە سەر هەڵسووكەوتی پاوانخوازەكان كە بە تەواوی ئەم شۆڕشیان رەت كردەوەو بە كارەساتێكی گەورەیان زانی. بەڵام بۆچوونی باوی لیبراڵەكان جیاوازە لەوەی پاوانخوازەكان.
لێكدانەوەی لیبراڵی ئەمەیە:” 1789 بە بێ 1793″. واتە ئەوەی لێبراڵە هەستیارەكان دەیانهەوێ شۆڕشێكە بە بێ كافۆئین (Decaffeinated revolution). شۆرشێك كە بۆن و بەرامەی شۆڕش نادات. بەم شێوەیە فرانسوا فوورە و كەسانی تر دەیانهەوێ ئەو تایبەتمەندییە لە شۆڕشی فەرانسە وەربگرنەوە كە وەك بونیاتنەری دیمۆكراسی نوێ ناوی لێدەبرێ و بە بێ پرەنسیبییەكی مێژوویی ناوی لێببەن: ئەمە پێویستی مێژوو بوو كە بنەما مۆدێڕنەكانی ئازادی تاكەكەسی و هتد دابین بكرێن، بەڵام وەك چۆن نموونەی بەریتانیا نیشانی دەدا دەكرا ئەم شتانە بە شێوەیەكی كاریگەرتر و ئاشتی خوازانەتر بە دەست بێن… بە پێچەوانەوە، رادیكاڵەكان( لە سەر ئەو باوەڕەن) ئەگەر باس لە ئەلف، واتە یەكسانی و مافی مرۆڤ و ئازادی دەكەی نابێ پشت لە ئەنجامەكانی بكەی و دەبێ بوێری ئەوەت ببێ كە باس “ب” یش بكەی، واتە بڵێی : تیرۆرێك كە بۆ بەرگری كردن و دابین كردنی راستەقینەی “ئەلف” پێویستە.
بەڵام وتنی ئەوەی كە چەپ ئەمڕۆكە دەبێ ئەم رێگایە بگرێتە بەر زۆر ئاسانە. شتێ ، جۆرێ درزی مێژوویی، ساڵی 1990 بە شێوەی كاریگەر روویدا: هەموو بە تایبەت “چەپی رادیكاڵ” شەرم دەكەن لە میراتی تیرۆری شۆڕشگێڕانەی ژاكۆبینی بە تایبەتمەندی سەنتراڵی دەوڵەتی. بەشێوەیەك كە دروشمی گشتی بوە بەمە ئەگەر چەپ دەیهەوێ هەمدیسان كاریگەری سیاسی ببێت، دەبێ جارێكیتر خۆی بخولقێنێتەوە (بە خۆدا بچێتەوە) و سەرەنجام زاراوەی “پاڕأدایمی ژاكۆبینی ” بنێتە لاوە.
لێرەدا و لە بەشەكانیتر پێشوتارەكەدا ژێژەك پرسی تووڕەیی شۆڕشگێڕانەو پێوەندی دیكتاتۆری و دیمۆكراسی دێنێتە گۆڕ. لە جیهانی دوای 11ی سێپتەمبەردا كە لێژنەی بەڕێوەبەرایەتی ئەمریكا بە رێبەری جۆرج بووش “شەڕی دژە تیرۆر”ی راگەیاندوەو و هەڕەشە لە هەمووان دەكات كە “یان لە گەڵا ئێمەن یان دژ بە ئێمە”، ژیژەك بە پشت بەستن بە رۆبسپیەر و مائۆ و لنین دژ بە دیكتاتۆری سەرمایەداری وەستاوەتەوە. ئەو پشتیوانی لە تووڕە بوونی شۆڕشگێڕانە دەكات و تووڕەیی دژە شۆڕشی بۆرژوازی ئەمریكایی و بونیادگەرایی ئیسلامی مەحكووم دەكات.
بەڵام تووڕەیی شۆڕشگێڕانەی ژاكۆبینەكان (1792- 1794) هەر لە سەرەتاوە هەڵگری لێكدانەوەی جیاواز بووە. ژیژەك دەست دەداتە رەخنە گرتن لە بۆچوونەكانی دژ بە ژاكۆبینەكان. بۆ وێنە رەخنە لە لێكدانەوەی واڵتر بنیامین ( یەكێك لە تیۆرسییەنەكانی قوتابخانەی فرانكفۆرت) دەگرێ كە تووڕەیی شۆڕشگێڕانەی ژاكۆبینەكان بە ” تووندووتیژی بونیادگەری دەوڵەت” ناوزەد دەكات و بەم شێوەیە ناوی لێدەبات. ژێژەك بە پێچەوانەی بنیامین دەڵێت :” تووڕەیی شۆڕشگێڕانەی ژاكۆبینەكان ” توندووتیژی بونیادگەری دەوڵەت” یان ” جینایەتی بونیادگەری” سیستەمی بۆرژوازی نییە، بەڵكوو لە جۆری “تووندووتیژی ئیلاهی”ە. راڤەكارانی بۆچوونی بنیامین بۆ فام كردنی چەمكی “توندووتیژی ئیلاهی” هەوڵیانداوە ئەم پرسیارە بێننە گۆڕ كە ئاخۆ ئەمە یەكێكیترە لە خەو و خەیاڵەكانی چەپگەراكان كە بە شوێن رووداوێكی پاك و بێگەردەون كە هەرگیز روو نادات؟ ژیژەك لە وەڵام بەم پرسیارە وتەی فردریك ئەنگلس دەرباەی كۆمۆنی پاریس دەگێڕێتەوە:
بەم دواییانە ، فیلسووفە سۆسیال دیمۆكراتەكان جارێكیتر بەم وشانە رووبەڕووی تیرۆر بوونەتەوە: دیكتاتۆری پرۆلتاریا. زۆر باشە، بەڕێزان دەتوانهەوێ بزانن ئەم دیكتاتۆرییە چۆنە؟ تەماشای كۆمۆنی پاریس بكەن. ئەمە دیكتاتۆری پرۆلتاریایە.
ژێژەك دەڵێ، بۆ فام كردنی ” توندووتیژی ئیلاهی” دەبێ ئەم وشانە بە ئاڵووگۆڕی پێویستەوە دووپات بكرێنەوە:
زۆر باشە بەڕێزانی قوتابخانەی تیۆری رەخنە گرانە، دەتوانهەوێ بزانن ئەم توندووتیژی ئیلاهیە چۆنە؟ بڕواننە تیرۆری شۆڕشگێڕانەی 1792-1794. ئەمە توندووتیژی ئیلاهی بوو.( دەتوانین لە درێژە دا بڵێین : تیرۆری سووری 1919….)(ل X)
ژیژەک لە درێژەدا دەڵێ:
دەبێ بێ‌ترس هەموو توندووتیژییە ئیلاهییەكان گرێ بدەینەوە دیاردەیەكی مێژووییەوە كە بە شێوەیەكی پۆزەتیڤ بوونی هەیە و لەهەر چەشنە خولقاندنێكی فەزای تاریك دوور بكەوینەوە. هەر دەم “توندووتیژی ئیلاهی” روو دەدا: ئەوانەی كە لە دەرەوەی هەر سیستەمێكی كۆمەڵایەتییەوە، بە شێوەیەكی “كوێر كوێرانە” خەسار دەگەیەنن بە شوێنەكان و خوازیاری عەداڵەتن و تۆڵە دەستێننەوە، بۆ وێنە دە ساڵ لەمەو پێش ئەو كاتەی خەڵكی هەژاری ریۆدۆژانیرۆ هێرشیان كردە سەر ناوچە دەوڵەمەندەكان دەستیان دایە تاڵان كردن و سووتاندنی سۆپەر ماركێتەكان_ ئەمە توندووتیژی ئیلاهی بوو. ئەم توندووتیژییە وەك كوللەكانی ئینجیل كە سزادانی ئیلاهی بوو بەرامبەر هەڵسووكەوتە خراپەكان و گوناهەكانی مرۆڤ، دیار نییە لە كوێوە دەست پێدەكات، ئامرازێكە كە ئامانجێكی نییە (Ix-x) ئەمە عەداڵەتە، خاڵێ كە هاوسەنگییەك نییە لە نێوان عەداڵەت و تۆڵە سەندنەوەدا، كە لە درێژەیدا ” خەڵك ” تیرۆری خۆیان ئەنجام دەدەن و دیتران ناچار دەكەن بەهاكەی بدەن. واتەی رۆژی مەحشەر بۆ مێژووی درێژماوەی ستەم، داگیر كرای و ئازار دان بەو شێوەیەەی كە رۆبسپیەر باسی لێدەكات:
ئێوە كە ئاواتتانە حەقیقەتی سەر لێوی نوێنەرانی خەڵكی فەرانسە هیچ هێزێكی نەبێت، چیتان دەوێ؟ بێگومان حەقیقەت هێزی تایبەت بە خۆی و تووڕەیی و زۆر بێژی تایبەت بە خۆی هەیە…
ژیژەك دەڵێ بە پێی ئەم تێگەیشتنەیە ژێژەك میانەڕەوەكان بەوە تاوانبار دەكات كە ئەوەی ئەوان دەیانهەوێ “شۆڕش بێ شۆڕشە”، ئەوان شۆڕشێكیان دەوێ كە لەو زێدەڕۆییە بە دوور بێت كە دیمۆكراسی و تیرۆر بە یەك دەگەیەنێت. ئەوان شۆڕشێكیان دەوێ كە رێز لە یاسا كۆمەڵایەتییەكان بگرێ و مل كەچی نۆرمەكانی پێشتر بێت، شۆڕشێك كە لەو دا توندووتیژی لە لایەنە “ئیلاهییەكەی” بێبەری دەكرێت دەگۆڕدرێ بۆ دەستێوەردانی ستراتژیك بە ئامانجی روون و بەرتەسكەوە . …….. (ل Xi )
ژیژەك بە وردی زۆر لایەنی تری توندووتیژی شۆرشگێڕانە هەم لە پانتای فەلسەفە و تیۆریدا و هەم لە پراتیكی شۆرشدا لێك دەداتەوە. ناكرێ هەموو ئە و باسە لێرەدا بێتە گێڕانەوە. بەڵام ژیژەك ئاماژە بەوە دەكات لە كۆتایی سەدەی بیستەمدا گوزارێك رووی دا، گوزار لە “ئۆمانیسم وتیرۆر”ەوە بۆ “ئۆمانیسم یان تیرۆر”. بە بۆچوونی سلاڤۆی ژیژەك ئەمڕۆكە ئاوێتە كردنی تیرۆر و ئۆمانیسم” شتێكی بێ ئەگەرە، تیۆری لیبراڵی باو، یان دەخاتە جێگای “و”: یان ئۆمانیسم یان تیرۆر..” بەڵام ئاوێتەی ئۆمانیسم و تیرۆر لە شۆڕشی فەرانسە دا دەبینین، لە چوارچێوەی لێك هەڵپێكهانی گەورێتی و تیرۆردا…. “.ژاكۆبینەكان بۆ دابین كردنی بەرابەری و عەداڵەت، بە كار هێنانی توندووتیان بە شتێكی رەوا دەزانی. ژیژەك وێڕای ئاماژە كردن بە چوار بۆچوونی جیاواز دەربارەی ئۆمانیسم و تیرۆر بەو ئامانجە دەگات كە ئەمڕۆكە هیچ رێگا چارەیەك نییە جگە لە هەڵبژاردنی “ئۆمانیسم یان تیرۆر” هەڵبەت بەم شێوەیەی كە تیرۆر چەمكێكی پۆزەتیڤ بێت نەك ئۆمانیسم. ئەو جەخت لە سەر ئەوە دەكاتەوە ” ئەمە هەڵوێستێكی رادیكاڵە كە بەرگری كردن لێی ئەستەمە، هەر چەن رەنگە تەنها هیوای ئێمە بێت. ئەمە هاومانای شێتانە بە دوا كەوتنی سیاسەتی تیر‌وریستی و دژە مرۆیی ” نییە بەڵكوو شتێكە كە فام كردنی زۆر ئەستەم ترە.
سەرەنجام ژیژەك ئاگادارمان دەكاتەوە كە سیاسەتی ئەمڕۆیی، ژین-سیاسەست ی پەسا سیاسەتی (BIOPOLITICS POST- POLITICAL) كە سیاسەتی زاڵی ئەمرۆیە لە رۆژئاوا، هیچ نییە جگە لە سیاسەتی ترس و تۆقاندن. ئەمە سیاسەتێكە كە خۆی لە خۆیدا توخمی پێك هێنەری سیاسەت مەحكووم دەكات چونكە ترس گرینگرین بنەمای مۆبیلیزە كردن نییە: ترس لە كۆچبەرەكان، ترس لە تاوان، ترس لە كارەساتی ژینگە و هتد.
ژیژەك ئەم پرسیارە دێنێتە گۆڕ ” چۆنە دەكری لە “پاش” سیاسەتەی ترس بێینە دەر و ورزگارمان بێت؟ ئیدارە كردنی ژین-سیاسی ژیان، بە ناوەرۆكی راستەقینەی دیمۆكراسی لیبراڵی جیهانی دەزاندرێ دەبێ بە هۆی ناكۆكی لە نێوان فۆڕمی دیمۆكراسی و ناوەرۆكی ئیداریی. كە وایە جێگری ژین-سیاسەت چییە؟ چ دەبێ ئێمە ئەم مەترسییە بكەین و “دیكتاتۆرییەتی پرۆلتاریا”ی باش و كۆن وەك تەنها رێگای لێدان لە ژین- سیاسەت دووبارە زیندوو بكەینەوە؟ ئەمڕۆكە ئەم بۆچوونی شتێكی گاڵتە جاڕانە دیارە، ئەم دووانە، چەمكگەلێكن كە ناكرێ پێكەوە بێن و سەر بە دوو بواری جیاوازن و هیچ خاڵێكی هاوبەشیان نییە: ئەمە دوایی لێكدانەوەی هیزی سیاسییە لە بەرامبەر ئەفسانەی كۆن و بێ پشتیوانە بووی كۆمۆنیسم…. بەڵام بەمەشەوە، ئەمە تەنها هەڵبژاردنی واقعییە. زاراوەی ” دیكتاتۆری پرۆلتاریا” وەك هەموو كات ئاماژە دەدات بە پرسی بنەڕەتی.
ژیژەك لە لێكدانەوەی پێویستی دیكتاتۆرییەتی پرۆلتاریادا دەست دەداتە شیكردنەوەی تئوریك و پراتیكی ئەم زاراوەیە:
دیكتاتۆری خاڵی بەرامبەری دیمۆكراسی نییە بەڵكوو شێوەی سەقامگیر كردنی دیمۆكراسییە. هەر لە سەرەتاوە تیۆری دیكتاتۆری پرۆلتاریا هەڵگری ئەم شیمانەیە بوو كە خاڵی بەرامبەری فۆرمەكانی تری دیكتاتۆری (دیكتاتۆری فیۆدالی، بۆرژوازی…)یە ، چونكە سەرجەم پانتای هێزی دەوڵتەی دیكتاتۆرییە. ئەو كاتەی كە لنین دیمۆكراسی لیبراڵی بە شێوەیەك لە دیكتاتۆری بۆرژوازی ناو لێدەبا مەبەستی ئەو ئەم مانا سادەیە نەبوو كە دیمۆكراسی شتێكی رەواڵەتی و فریو دەرانەیە، كەڵكی نابەجێی لێ وەر دەگیردرێ، لە لایەن تاقمێكەوە بە شێوەی نهێنی كۆنتڕۆڵ دەكرێ ، ئەو كاتەی هەست بە مەترسی بكەن روخساری راستەقینەی خۆیان دەردەخەن و كۆنتڕۆڵ بە دەستەوە دەگرن. مەبەستی لنین ئەمە بوو كە هەمان ئەو فۆڕمەی بۆرژوا- دیمۆكراتیك، دەسەڵاتدارێتی هێز لە شیمانەی ئایدۆلۆژی سیاسییەكەیدا، گەرەنتی كەری “لۆژیكی بۆرژواییە” (لXXVII)
ژیژەك لە درێژەدا دەڵێ: زاراوەی دیكتاتۆری دەبێ بە مانای دروستی بە كار ببرێ- بەم مانایەی كە دیمۆكراسی هەر دەم شێوەیەكە لە دیكتاتۆری. ئەگەر دیمۆكراسی دەیهەوێ توندووتیژی نەهێڵێ خۆی بۆ ئەم مەبەستە پەنا دەباتە بەر توندووتیژی (لXXVII)
ژیژەك كە نە ماركسیستەو نە كۆمۆنیست، بەم ئامانجە دەگات كە بە بێ دیكتاتۆری پرۆلتاریا ناتوانرێ كۆتایی بە توندووتیژی سیستەمی بۆرژوازی بهێنرێ و ئەلتەرناتیڤێک بخرێتە بەرامبەری. ئەمە لە حاڵێكدایە بەشێكی زۆر لە شۆڕشگێڕەكان كە خۆیان بە سۆسیالیست یان ماركسیست یان كۆمۆنیست دەزانی یان دەزانن، لە فام كردنی ماركسیستی یان ماتریالیستی دیمۆكراسی/دیكتاتۆری خۆیان دوور گرتووە بە پێی بانگەشەكانی تئۆری لیبرالیسم دیكتاتۆری پرۆلتاریا رەت دەكەنەوە. ژیژەك لە كۆتایی ئەم كتێبەدا دەڵێ :
هەستانی سەرمایەداری جیهانی وەك چارەنووسێ دەخرێتە بەر دەممان ، كە ناتوانین دژی بوەستینەوە- یان دەبێ خۆمان لە گەڵی رێك بخەین یان لە رێگای مێژوو لا بدەین و تووشی شكەست بین. تەنها كارێ كە بۆمان هەیە ئەنجامی بدەین ئەوەیە تا ئەو شوێنەی بۆمان دەكرێ سەرمایەداری جیهانی ئینسانی بكەینەو خەبات بكەین بۆ سەرمایەداری بە روخسارێكی جیهانیەوە. لێرەدایە دەبێ دیواری دەنگ بشكێنین، دەبێ مەترسی بكەین و بڕیاری بە كۆمەڵ بدینەوە لە ئاستێكی گەورەدا- رەنگە ئەمە میراتی گەورەی رۆبسپیەر و هاوڕێكانی بێت لە هەلوومەرجی ئەمڕۆییدا.
رەنگە خوێنەری ئەم دێڕانە، بە پێی ئەوەی باسی لێكرا، لەوە بگات كە ژیژەك چۆن رۆبسپیەر و لنین بە مائۆوە گرێ دەداتەوە. ئەو لە كۆتایی پاشكۆكەیدا تیۆری ئالن بادیۆ لە كتێبی لۆژیكەكانی جیهان LOGIQUES DES) MONDES ( دێنێتەوە كە “ئایدیاكانی هەرمانی عەداڵەتی شۆِڕشگێڕانە” لە چینی كەوناراوە تا ژاكۆبینەكان و تا لنین و مائۆ هەمیشە كەڵكەلە بووە. بەڵام باسەكەی ژیژەك دەربارەی مائۆ زۆر لەمە زۆرترە.
مائۆ
كتێبی مائۆ: دەربارەی پراتیك و پارادۆكس هەڵگری پێشەكییەكە(ل1-28) و 12 بەرهەمی مائۆ تسە دۆن
1- لە چەخماخەیەكەوە ئاگر هەڵدەستێ
2- دژ بە كتێب پەرەستی
3- دەربارەی پراتیك
4- دەربارەی پارادۆكس
5- دژ بە لیبرالیسم
6- خەڵكی چین بە بۆمبی ئەتۆمی چۆك دانادەن
7- ئیمپرالیسمی ئەمریكا بەبری كاغەزییە
8- دەربارەی ستالین : پرسە ئابووریییەكانی سۆسیالیسم لە یەكیەتی سۆڤیەت
9- رەخنە گرتن لە بەرهەمێكی ستالین بە ناوی “پرسە ئابوورییەكانی سۆسیالیسم لە یەكیەتی سۆڤیەت
10- دەربارەی چارەسەر كردنی پارادۆكسەكانی ناو خەڵك
11- ئایدیای راست لە كوێوە دیت؟
12- وتاردان دەربارەی پرسەكانی فەلسەفە
ئەم بەرهەمانە سەردەمی بەر لە شۆڕشی كەلتووری پرۆلتاریایی چین (1966-1967) دەگرێتەوە. پێشەكییەكە بە باسی مێژووی گۆڕانی ماركسیسم و پێگەی مائۆ لەم مێژوودەدا دەست پێ دەكات. ژیژەك ئاماژە دەكات بە دوو گوزەر یان دوو قۆناخی توندووتیژ ئامێز.
گوزەر لە ماركسەوە بۆ لنین و گوزەر لە لنینەوە بۆ مائۆ. لە هەردووكیاندا جیهانی ئەسڵی جێبەجێ دەبێت. لە پێشكەوتووترین وڵاتەوە ( بە پێی تیۆری ماركس) بۆ وڵاتێكی تا رادەیەك دوا كەوتوو شۆڕش گۆڕا، لە وڵاتێكدا كە بڕیار نەبوو شۆڕش روو بدات رووی دا، لە كرێكارانەوە گۆڕا بۆ وەرزێرانی (هەژار) وەك ناوەندی سەرەكی شۆڕش و هتد…. . ماركس پێویستی بەم “خیانەتە”ی لنین بوو بۆ ئەوەی یەكەم شۆڕشی ماركسیستی روو بدات. ئەمە پێویستی دەروونی ئامۆژەی “سەرەكییە” كە مل بەم “خیانەتە” دەدات بۆ ئەوەی زیندوو بمێنێتەوە، لەم كارە توندووتیژ ئامێزە دوور كەوێتەوەو فڕێ بدرێتە سەرزەمینێكی بێگانەوە كە لەوێدا دەبێ خۆی بخولقێنێتەوە، بمێنی- تەنها بەم شێوەیە بە شێوەیەكی گشتگیر لە دایك دەبێ(ل2)
ژیژەك لەم باسە بەو ئاكامە دەگات كە لە پێوەند لە گەڵ گۆڕانی دووهەمدا، لە لنینەوە بۆ مائۆ، شتێكی ساویلكانە دەبێ ئەگەر خولقانی دووبارەی ماركسیسم لە لایەن مائۆوە لە باری تیۆرییەوە بە ” ناتەواو” بزانین، یان دەربارەی هەڵویسَتەكانی ماركس بە پاشەكشەی بزانین و لامان وا بێت مائۆ پاشە كشەی كردوە لە هەڵوێستەكانی ماركس. ئەم گۆڕانە لە ماركسیزمدا كە لە چوارچێوەی “خوازەی بڵاو كردنەوەی خەباتی چینایەتی”دا رووی دا، ئەمە بوو كە خەباتی چینایەتی ئەمڕۆكە خەباتتی نێوان بۆرژواكان و پرۆلتاریا لە هەر وڵاتێكدا نییە بەڵكوو بووە بە خەباتی نێوان وڵاتانی جیهانی یەكەم و سێهەم، نەتەوە بۆرژواكان لە بەرامبەر نەتەوە پرۆلتەرەكاندا. هەر چەن ئەم هەڵهێنجانەی ژیژەك لە بەشدار بوونی مائۆ لە گەشەی ماركسیزم دروست نییە، بەڵام ئەو لای وایە ئەم جۆرە روانینە دەسكەوتێكی گەورەی هەبوو.
ناوی ئەو (مائۆ) هاومانایە لە گەڵ مۆبیلیزە كردن و جۆشدانی سیاسی سەدان میلیۆن كەسی زەحمەتكێش و بێ ناونیشانی جیهانی سێهەم كە كاری ئەوان، لە گەڵ ئەوەی نابیندرێ دەبێ بە هۆی گەشیی مێژویی…
ژیژەك دواتر دەپرسێ، ئاخۆ ئەم جۆشدانە سیاسییە، شێوەیەك نییە لە مەترسی زەرد ( ئەو شتەی كە لۆیناس باسی لێ دەكات) یان مەترسی ئاسیایی (هایدگێر لە ساڵەكانی 1930دا باسی لێ دەكات)؟ دوای باس كردن لە وێك چوون و لێكدانەوانە كە من لام وایە هێچ یارمەتییەك نادات بۆ ئەوەی ئەم باسە بە شوێنی بگات، ژیژەك دەڵێ :”
گوزەری مائۆ لە لنین و ستالین ( تێپەراندنی لنین و ستالین)، گرێ دەدرێتەوە بە پێوەندی نێوان چینی كرێكار و چینی وەرزێرەوە. چ لنین و چ ستالین بێ باوەڕیەكی تەواویان هەبوو بە چینی وەرزێر، ئەوان یەكێك لە ئەركەكانی هێزی یەكیەتی سۆڤیەتیان لەوەدا دەدی كە كەمتەر خەمی و هەروەها گرێ دراوێتی وەرزێرەكان بە زەوییەكانیان نەهێلن، ئەوان “پرۆلتریزە” بكەن و بەم شێوەیە بیانخەنە بەردەم دینامیسیمی مۆدێرنیزاسیۆن.
لەم پێوەندەدا ژیژەك ئاماژە دەدات بە رەخنەی مائۆ لە ستالین (دەربارەی كێشەی ئابووری سۆسیالیسم لە یەكیەتی سۆڤیەتدا . ستالین ساڵی 1958) كە وتبووی :” دەكرێ بڵێین سەرجەم بۆچوونەكانی ستالین هەڵەن. هەڵەی سەرەكی بێ باوەڕیییە بە وەرزێرەكان.” (ل4)
بەڵام ژیژەك وەك بەشێكی زۆر لە لێكۆڵەران، تێگەیشتنێكی تەواو لە پێوندی نێوان مائۆ و وەرزێرەكان نادات بە دەستەوە. ناكرێ سیاسەتی مائۆ دەربارەی وەرزێرەكان بە چەمكگەلێكی وەك بێ باوەڕی یان باوەڕدار بوون لێك بدەینەوە. لە كێمنترین (ئەنترناسیۆناڵی سێهەمی كۆمۆنیستی) كێشە هەبوو لە سەر شوێنگەی وەرزێرەكان لە شۆڕشەكانی ئاسیا و ئەفریقا و ئەمریكای لاتین و ململانێی هێڵەكانیش هاتە ئاراوە. بۆچوونێ لە سەر ئەو باوەڕە بوو لە بەر وەرزێر بوونی حەشیمەتی ئەم كۆمەڵگایانە، شتێكی بێ ئەگەرە بەوەی كە شۆڕش بە رێبەرایەتی كرێكاران سەر هەڵبدات و دەبێ چاوەڕوان بین گەشەی مێژووی روو بدات و پێوەندی بۆرژوازیانە لە دێهاتەكاندا گەشە بكات و وەرزێرەكان شێتەڵ ببنەوەو سەرمایە كۆ ببێتەوەو چێنی كرێكار ببن بە زۆرینە. ئەم بۆچوونە ئیكۆنۆمیستی و دێترمینیستییە( تیۆری گەشەی هێزە بەرهەم هێنەركان) بە باری سیاسیەوە لەمپەر بوو لە بەردەم شۆڕشدا، لە باری تیۆریەو”گەشە خوازی رەشۆكیانە”یە و لە باری فەلسەفیشەوە پێوەندی نێوان ماتریاڵ و زانیاری بە شێوەی هێڵێكی راستەوخۆ دەبینێ(ماتریاڵ زانیاری بەرهەم دێنێ). مائۆ لە سەر ئەو باوەڕە بوو چینی كرێكار لەم وڵاتانە، توانایی تیۆریك و ساسی و ئایدۆلۆژیكی پێویستی هەیە بەوەی رێبەرایەتی وەرزێرەكان و چینە مامناوەندەكان بكات و كۆمۆنیستەكان نابێ چاوەڕوانی گەشەی درێژماوەی مێژوو لە لاێگای گەشەی هێزە بەرهەم هێنەرەكانەوە بن. سەركەوتنی شۆڕشی چین (1949) بە كردەوە ئەم تیۆرییەی سەلماند.
ژیژەك لای وایە گەورەترین خزمەتی مائۆ بە فەلسەفەی ماركسیسم شی كردنەوەی پرسی ناكۆكی بوو. ژیژەك دەڵێ :” گەورەترین تێزی دەقە گەورەكەی ئەو ( دەربارەی ناكۆكی) شی كردنەوەی 2 لایەنی ناكۆكییە- ناكۆكی گەورە و ناكۆكی بچووك-ی پرۆسەیەك و ئاراستە گەورە و بچووكەكانی ناكۆكییەك. بۆ وێنە ژیژەك ئاماژە دەدات بە تێگەیشتنی دیالكتیكی مائۆ لە پێوەندی نێوان هێزە بەرهەم هێنەركان و پێوەندییەكانی بەرهەم هێنان، پێوەندییەكانی نێوان ژێرخان و سەرخان، نێوان ساسیەت و ئابووی و دەوری تیۆری لەمانەدا. (ل7). بەشێكی زۆر لە ماركسیستەكان بە زۆری بە بێ ئەوەی تێگەیشنی دیالكتیكیان هەبێت و بە شێوەیەكی یەك لایەنە، هێزە بەرهەم هێنەرەكان بە دیاری كەری پێوەندییە بەرهەمهێنانەكان ، ژێر خان بە دیاری كەری سەرخان‘ ئابووری بە دیاری كەری سیاسەت، یان مادە بە دیاری كەری زانیاری دەزانن و كاریگەرییە بەرامبەرەكانی لایەنی دووهەم لە سەر یەكەم نابینن. مائۆ لە بەرامبەر ئەم تێگەیشتنە تەك هێلێ و دێترمینیستییەدا ، جەخت لە سەر ئەوە دەكاتەوە لە هەلوومەرجی دیاریكراودا، جەمسەرەكەی تری ناكۆكی، دەورێكی دیاری كەر یان داهێنەری لە باروودۆخی گشتیدا هەیە. مائۆ بە پێی ئەم تێگەیشتنە دیالكتیكییە ، جەختی لە سەر ئەوە كردەوە لە كۆمەڵگای سۆسیالیستیدا سەرخان دەوری دیاری كەری هەیە لە بینای ژێرخانی ئابووری كۆمەڵگادا هەیە. لێرەدا زانین، دەوری دیاری كەری هەیە لە گۆڕانی مادە دا. ژیژەك ئاماژە دەدا بە بۆچوونی ئالن بەدیۆ(فیلسووفی فەرانسەوی) و دەڵێ، ئەو لێرەدا مائۆئیستێكی تەواوە ئەو كاتەی كە دەڵێ: خەباتی ئێستا دژ بە ، بە جیهانی كردن بە هیچ كوێ ناگا، چونكە بەدیۆ وتەنی : ئەمڕۆكە ئێمپراتۆری یان كاپیتاڵیزم دوژمن نین، دوژمنی ئەمڕۆ دیمۆكراسییە.” ژیژەك ئەم بۆچوونەی بەدیۆ پەسەند دەكات و دەڵێ :
“ئەوەی ئەمڕۆكە بەر بەوە دەگرێ بۆرژوازی بە شێویەكی رادیكاڵ بڕواتە ژێر پرسیارەوەو رەخنەی لێ بگیردرێ، راست باوەڕ بە شێوەی دیمۆكراتیكی خەبات دژ بە بۆرژواییە. هەڵوێستی لنین دژ بە “ئێكۆنۆمیسم” و هەرەوەها دژ بە سیاسەتی “پەتی” بۆ ئەمڕۆكە ئەمرێكی پێویست و ژینەكییە….. . لە لایەكەوە “سیاسییە پەتییەكان” پانتای ئابووری وەك گۆڕەپانی خەباتتَ و دەست تێوەردان جێ دەهێڵن، لە لایەكی ترەوە “ئیكۆنۆمیستەكان”… هەر جۆرە دەست تێوەردانێكی سیاسی بە بێ ئەگەر دەزانن. دەربارەی ئەم دابڕانە تیۆرییە، ئەمڕۆكە زیاتر لە هەر سەردەمێكیتر ، دەبێ بگەڕێینەوە بۆ لای لنین، بەڵێ ، ئابووری هەرێمێكی گەورەیە ، چارەنووسی خەبات لەوێ دیاری دەكرێ، دەبێ هەیمەنەی سەرمایەداری تێك بشكێ- بەڵام دەست تێوەردان راست دەبێ سیاسی بێت نەك ئابووری … (ل7-8)
لە شیكردنەوەی زیاتری ئەم باسەدا ژیژەك دەڵێ:” لە هەڵوومەرجێكدا كە تەنانەت بەشێك لە فیلمە هالیودییەكان دژ بە بۆرژوازین، هێمای “دژە بۆرژوازی بوون” ناوەرۆكی رووخێنەری خۆی لە دەست داوە. ناوكی سفتی جیهانی بۆرژوازی دیمۆكراسییە.
لێرەدا ژیژەك بە ئاماژە بە یەكیك لە بەرهەمەكانی مائۆ بە ناو دەربارەی رێگای دروستی ناكۆكییەكان ناو جەماوەر بۆچوونەكەی مائۆ دەربارەی ناكۆكی زیاتر شی دەكاتەوەو دەڵێ ، ئەو خاڵە گرینگەی كە ئەم وتارە دەیهەوێ قامك بخاتە سەری ئەمەیە كە ناكۆكییەكان نێوان جەماوەر و ناكۆكییەكان نێوان خەڵك و دوژمن ، لە هەلوومەرجێكی دیاریكراودا دەتوانن جێ گۆڕكە بكەن و ببن بە یەكتر :
” دیالۆگی دیمۆكراتیك و پێكەوە ژیانی ئاشتی خوازانەی نێوان بۆچوونە جۆراوجۆرەكانی ناوچینی كرێكار بابەتێكی تەواو گریمانە كراو یان دۆخێكی سرووشتی نییە، دەبێ لە رێگای زانین و خەباتەوە ئەو ناكۆكییە بە دەست بێ و دابین بكرێ. لێرەشدا خەبات كۆدەنگە لە سەر یەك بوون. فەزای یەك بوون و یەكدەست بوون دەبێ لە رێگای خەباتەوە بگیردرێتە دەست.”
ژیژەك دەپرسێ:
بەم حاڵەوە دەبێ چی بكەین؟ دەبێ لە ئاستی تەواو تیۆرییدا، بە شێوەیەكی زۆر ورد جیاكاری بكەین بەوەی مائۆ لە كوێدا راستی كردوەو لە كوێدا هەڵەی كردوە. مائۆ بە دروستی چەمكی ستانداردی “سەنتزی دیالكتیكی” وەك “سازش”ی دژبەرەكان، یەك بوونێكی بەرزتر كە خەباتی ئەوان دەگرێتەوە، رەت دەكاتەوە. هەڵەی مائۆ لەوەدا بوو كە ئەم رەت كردنەوەیە ، ئەم سوور بوون لە سەر خەبات و شیتەڵ بوون بە سەر هەر سەنتزێكدای بە كۆسمۆلۆژی-ئانتۆلۆژی “خەباتی بەردەوام دژ بەرەكان” فۆڕموولە كرد- هەر بۆیە سەبارەت بە خەبات، تووشی چەمكی ساویلكانەو لە راستییدا نادیالكتیكی “ناكۆتا خراپ”(BAD INFINITY) هات.
ژیژەك دەڵێ :”جەخت كردنەوەی مائۆ لە سەر لەناو چوون یان توانەوەی ئەوەی كە هەیە، وەك باوەری بت پەرەستی (پاگان)PAGAN ی سەرەتایی دەچێ كە لە سەر ئەو باوەڕەیە هۆ شتێ، هەر شێوەیەك لە ژیان، درەنگ یان زوو بە كۆتایی دەگات. (ل9). ژیژەك لای وایە، دەبێ ئەو مافە بۆ مائۆ بە رەوا بزانین كە لە پێشكەش كردنی ئەم باسەدا تا كۆتایی دەڕوا و ئەم بنەمایەش پەرەپێدەدا تا دەگاتە كۆمۆنیسم. دیالكتیكی مائۆ شتیەڵ بوونی یەك بە سەر دوودا، لە ناوەكی ئەتۆمەوە بگرە تا خودی كۆمۆنیسم دەگرێتەوە(ل9). مائۆ جەخت دەكاتەوە:
لە هەر شتێكیدا یەكگرتنی دژ بەرەكان بە شێوەی ، مەرجدار، كاتی و گوزەرا بوونی هەیەو لەم روەوە رێژەییە. لە حاڵێكدا خەباتی دژبەرەكان شتێكی رەهایە(ل12)
ژیژەك رەخنە لە مائۆ دەگرێ و دەڵێ ، ئەو لە بەر ئەوەی باوەڕی بە “ناكۆتا خراپ” هەبوو، یاسای “نەفی نەفی” وەك یاسایەكی دیالكتیكی گشت گر رەت دەكردەوە. مائۆ لە باسی دیالكتیكدا بۆچوونی ئەنگلسی سەبارەت بە هەبوونی سێ یاسای دژە دیالكتیكی رەت كردەوە. مائۆ لای وایە میتۆدی دیالكتیكی یاسایەك زیاتری نییەو ئەویش “یەك بوون و خەباتی دژبەرەكانە” و دوو یاسای تر واتە “نەفی نەفی” و “گۆڕانی چۆنییەتی بۆ چییەتی” تەنها رەنگدانەوەگەلێكن لە یەك بوون وخەباتی دژبەرەكان. بابەتی دیالكتیك و یاساكانی و بە تایبەت رەخنەی ژیژەك لەم بارەوە باسێكی گرینگە كە پەرژانە سەر لە تاقەتی ئەم وتارەدا نییە.
ناوی مائۆ لە گەڵ خەبات دژ بە ریزیۆنیزمی خرۆشچۆفی، لەت بوونی گەورە لە بزووتنەوەی كۆمۆنیستیدا (كە ساڵی 1964 راگەیەندرا) و شۆڕشی گەورەی كەلتووری پرۆلتاریایی یەكیان گرتوە. ژیژەك لە گۆشە نیگای جیاوازەوە، لە دەروونشیكارییەوە بگرە تا دەگاتە بەردەوامی شۆڕش دوای شۆڕش، چاو لە شۆرشی كەلتووری دەكات. بۆ وێنە دەڵی: لە شۆڕشێكی رادیكاڵدا، خەڵك جگە لەوەی خەونە دێرینەكانیان بە دی دێت، بەڵكوو ناچار دەبن هەمان ئەو شێوەی خەیاڵیەیان بخولقێننەوەو دواتر دەپرسی:
ئاخۆ ئەمە فۆڕموولی راستەقینەی نێوان مەرگ، یاسا و بەرزترین ئاست SUBLIMATION نییە؟ لێرەدا پێویستی شۆڕشێكی كەلتووری كە مائۆ زۆر باشی لێی تێگەیشتبوو، وەك چۆن هێربێرت ماركۆزە… هەر لەو كاتەدا وتی، ئازاد بوون ( لە بەرتەسكییە ئایدۆلۆژیكییەكان ،لە شێوەی زاڵی خەیاڵ كردندا، (مەرجی رزگارییە- واتە ئەگەر ئێمە تەنها واقێع بۆ بەدی هاتنی خەونەكانمان بگۆڕین و خودی ئەم خەونانە نەگۆڕین ، درەنگ یان زوو پاشەكشە دەكەین بەرەو ئەو واقێعە كۆنە.(ل24)
ئەم شێوە قووڵ بوونەوە لە شۆرشی كەلتووریدا، دەتوانێ هەندێ لایەنی روون بكاتەوە، بەڵام هێشتا یارمەتی نادا بۆ تێگەیشتنی قووڵ لێیان. هەڵبەت ژیژەك دەپەرژێتە سەر بەستێنی مێژوویی و سیاسی ئەم شۆڕشە و دەڵێ:
“رۆبسپیەر رووی كردە هەل پەرەستە دانتۆنیستەكانDANTONIST و وتی”ئەوەی ئێوە دەتانەوێ شۆڕش بە بێ شۆڕشە”. لێرەدا دووبارە كردنەوەی وشەی “شۆڕش” هەڵگری ویستێكە بۆ دووبارە كردنەوەی “نەفی”. وتنی ئەوەی كە شۆرش
“شۆڕش لە گەڵ شۆڕش”دایە ، بەو مانایەیە شۆرشێك لە رەوتی خۆیدا، پێویستیەكانی سەرەتایی شۆِشێكی لە گەڵدایە. هێگلیش وەها هەستێكی هەبوو و پێویستی شۆرشی كەلتووری وەك مەرجی شۆرشی كۆمەڵایەتی ناو لێ دەبرد. واتە كێشەی هەوڵەكانی شۆڕشگێرەكان تا ئێستا ئەوە نەبوو كە زۆر بەرزە فڕ بوون، بەڵكوو ئەوە بوو كە بە رادەی پێویست رادیكاڵ نەبوون و گریمانەكانی خۆیان دەبردە ژێر پرسیارەوە (ل23)
ژیژەك بە ئاماژە بە لێكدانەوەی ئالن بەدیۆ(بیرمەندی فەرانسەوی لە شۆڕشی فەرهەنگی (شۆڕشیەكان تەنها “روخساری نەفی لێك دەدەنەوە” دەڵێ دەبێ هەنگاوێ بڕۆینە پێشتر و دەپرسێ:
چ دەبوو ئەگەر شۆڕشی كەلتووری “نێگەتیڤ
دەبوو و نەك بە مانا كردنەوەی فەزاو رێگا خۆشكەر بۆ دەستپێكردنی سەرلەنوێی ، بەڵكوو خۆی نێگەتیڤ دەبوو، واتە نێگەتیف بە مانای دیار بۆ نەتوانینی خۆی لە درووست كردنی جیهانێكی نوێ؟ (ل23)
بەم مانایە، بە پێی بۆچوونی ژیژەك ، ویكچوونێك هەیە لە نێوان شۆڕشی كەلتووری و پاڵاوتنە ستالینییەكاندا لە كاتی دیاریكراویاندا، ئەو كاتەی ستالین پەنای هێنایە بەر ئەندامانی خوارەوەو “داوای لێكردن ناڕەزایەتییەكانیان دژ بە دەسەڵاتی بەرپرسانی لۆكاڵی خیزب دەرببڕن (جووڵەیەك كە وەك شۆڕشی كەلتووری دەچوو)…
لێرەدا ناتوانین سەرجەم باسەكەی ژیژەك دەربارەی پاڵاوتنەكانی سەردەمی ستالین بێنین. بەڵام پێویستە ئاماژە بدەین بەوەی دەتوانین پاڵاوتنە حیزبیەكانی ساڵی 1930 لە یەكیەتی سۆڤیەت، تێرۆری ژاكۆبینی ساڵەكانی 1792-1794 و شۆڕشی كەلتووری ، لە ئاستێكی زۆر گشتیدا، بە لای یەكەوەو لە چوارچێوەی “شۆڕش لە شۆڕش” یان بەردەوامی شۆڕش دابنێین، بەڵام دەبێ جەخت لە سەر ئەوە بكەینەوەو ئەو بزانین پاڵاوتنەكانی ستالین و شۆڕشی كەلتووری دوو پرۆژەن كە بە تەواوەتی جیاوازیان هەیە پێكەوە. بەر لە هەر شتێ ستالین وێنایەكی دروستی لە كێشەكانی كۆمەڵگای سۆسیالیستی و تایبەتمەندییەكانی و خەباتی چینایەتی لە هەلوومەرجی نوێی كۆمەڵگای سۆسیالیستیدا نەبوو . هەڵبەت هەڵەكانی ستالین دەبێ لە چوارچێوەی گوشارە ناوخۆیی و دەركییەكان بۆ سەر وڵاتەكەی یەكیەتی سۆڤییەت- كاتی هێرشی نیزامی جیهانی بۆرژوازی و شەڕە ناوخۆیی و گەمارۆ ئابوورییەكان- لێك بدەینەوە، بەڵام هەڵەكانیستالین لە تێگەیشتنی نادروست دەربارەی كۆمەڵگای سۆسیالیستی و هاندەرەكانی پێشكەوتنی شۆڕش لە كۆمەڵگای سۆسیالیستیدا سەرچاوەیان دەگرت. ستالین تێگەیشتنێكی راستی لە كۆمەڵگای سۆسیالیستی و خەباتی چینایەتی لەم هەلوومەرجە نوێیەدا نەبوو. ستالین تەنانەت رایگەیاند یەكیەتی سۆڤیەت گەشەی سەندووە بۆ كۆمەڵگایەكی بێ چین. ئەو هەڵەیەی كە بوو بە هۆی ئەوەی بە دروستی لە پرۆسەی بەرهەم هاتن و هەمدیسان زیندوو بوونەوەی بۆرژوازی نەگاو مەترسی گەڕانەوەی بۆرژوازی تەنها لە پیلانی تاك و گرووپەكان یان بۆرۆكراسی و خراپكاری “بەرپرسانی لۆكاڵی” یان هەڕەشەكانی كۆمەڵگای جیهانیدا ببینێ. رەم شێوەیە ئەگەر چین لە كۆمەڵگای سۆسیالیستیدا بوونی نییە، دیكتاتۆری پرۆلتاریا دژ بە كێ، بۆچی و چۆن بەڕێوە دەچێ؟ كۆمەڵگای بێ چین كۆمەڵگای كۆمۆنیستیەو بوونی وەها كۆمەڵگایەك لە هەلوومەرجی ساڵەكانی 1930 و تەنانەت چەندین دەیە دواتردا وێنا نەدەكرا.
شۆڕشی كەلتووری بە پێچەوانەی پاڵاوتنە ستالینیەكان، بە پێی تێگەیشتنێكی درووست لە چین و خەباتی چینایەتی لە كۆمەڵگای سۆسیالیستیدا ، بە واتایەكی تر بە تێگەیشتنی دروست لە ناسینی دۆست و دوژمن رووی دا. بۆ وێنە، مائۆ فەرمانی بە جەماوەر دا “بنكەی بەڕێوە بردنەكان بۆمباران بكەن”. مەبەست لە بنكەی بەڕێوە بردنەكان ئەو تاقمە لە بەرپرسانی حیزب بوو كە رێگای بۆرژوازیان گرتبوە بەر. ستالین ئەزموونی گەڕانەوەی بۆرژاوازی لە وڵاتێكی سۆسیالیستیدا نەبوو و تێگەیشتنی تیۆریكی ئەم لەم پرۆسەیە، ناكۆك بوو لە گەڵ تێگەیشتنی ماركس (بۆ وێنە لە “رەخنە لە برنامەی گۆتا) و لنین( لە وتاری (دەربارەی سیاسەت و ئابووری لە سەردەمی دیكتاتۆری پرۆلتاریا” 1919). مەبەست لە شۆڕشی كەلتووری چین بەرگرتن بوو بە گەڕانەوەی بۆرژوازی بەو شێوەیەی لە یەكیەتی سوڤیەتدا رووی دا و هەوڵدان بوو بۆ قووڵ كردنەوەو بەربڵاو كردنەوەی خەبات بۆ بینای سۆسیالیزم. مائۆ لە سەر ئەو باوەڕە بوو كۆمەڵگای سۆسیالیستی كۆمەڵگایەكی چینایەتییەو لە سەرجەم دەورانی سۆسیالیزمدا كە دەورانێكی درێژ ماوەیە، چین و خەباتی چینایەتی بوونی هەیە و چینی رووخاوی بۆرژوازی هەوڵی ئەوەیە دەسەڵات بگرێتەوە دەست و جارێكیتر بۆرژوازی زیندوو بكاتەوە. لە رەوتی شۆڕشی كەلتووریدا، پرۆسە، سەرچاوەو هۆكارەكانی گەڕانەوەی بۆرژوازی تاوتوێ كران و درانە بەر باس. كۆمەڵی كرێكار و وەرزێر و رووناكبیر، لە ئاستی دەیان میلیۆن كەسدا سەرقاڵی ئەم باسە بوون.
لە سەردەمی شۆڕشی فەرهەنگیدا تێگەیشتنی تیۆریك دەربارەی پرۆسەی گەڕانەوەی بۆرژوازی پێشكەوتنی گەورەی بە خۆیەوە دی. بۆرژوازی لە پانتای ئابووری(ژێرخان) بەردەوام خەرێكی خۆ بەرهەم هێنانەوە بوو- بەرهەم هێنانی بچووك، مافی بۆرژوازی (حەقدەستی یەكسان بۆ كاری یەكسان) ، بوونی كاڵاو پێوەندییە كاڵاییەكان، جیاوازی لە نێوان كاری دەستی و كاری فیكریدا، جیاوازی لە نێوان شارو دێ، جیاوازی چینایەتی و… . ئەوەی ستالین لە بنەڕەتەوە لێی تێنەگەیشت، بەرهەم هێنان و دووربارە بەرهەم هێنانەوەی بۆرژوازی بوو لە پانتای سەرخان دا. مائۆ بە روانگە دیالكتیكیەكەیەوە، جەختی لە سەر ئەوە كردەوە لە بینای سۆسیالیزمدا، بە پێچەوانەی بینای بۆرژوازی، سەرخان دەوری دیاریكەری هەیە. ئابووری سۆسیالیستی لە خۆڕا لە دڵی ئابووری بۆرژوازییەوە سەر دەر ناهێنی، ئابووری سۆسیالیستی دەبێ ئاگاهانە و بە پرۆگرامێكی رێك و پێكەوەوو هەنگاو بە هەنگاو لە ماوەی خەبات دژ بە سیستەمی كۆن بونیاد بنرێ و دامەرزێ. ئەمە هیچ نییە جگە لە رەتكردنەوەی جیهانی كۆن و درووست كردنی جیهانێ كە لە گەڵ ئەو دونیا كۆنەدا ناكۆكە. ئامرازی ئەم درووست كردنە حیزبە كە بە كەڵك وەرگرتن لە هێزی دەوڵەتی، سیستەمی كۆن رەت دەكاتەوەو سیستەمی نوێ دادەمەرزێنێ. بەڵام دەوڵەت و دەوڵەتی كردنی ئابووری جگە لەوەی بە مانای سۆسیالیستی كردن نییە، بەڵكوو دەوڵەت ئەم بەرهەمە مێژووییەی سیستەمی چینایەتی، خۆی یەكێكە لە سەرچاوە گرینگەكانی بەرهەم هێنانەوەی هەڵسووكەوتە بۆرژوازییەكان.
دەوری گرینگی مائۆ لە گەشەی تیۆری ماركسیستی لێرەدایە كە جەخت دەكاتەوە : ئەگەر دەتانهەوێ بزانن بۆرژوازی لە كوێدا سەنگەری گرتووە چاو لە حیزب بكەن. حیزبیش وەك دەوڵەت بەرهەمی كۆمەڵگای چینایەتییەو ئەوەی كە حیزبی چینی كرێكار بێت، نەك لە رێگای ژمارەی ئەندامانی كرێكارییەوە، بەڵكوو بە درووست بوونی هێڵی سیاسی و ئابوورییەكەی دیاری دەكرێ. ئەگەر حیزب لە پێگەی رێبەری كردنی بینای سۆسیالیزمدایە، هێڵی سیاسی و ئایدۆلۆژیكی بۆرژوازی بگرێتە بەر، لە بری سۆسیالیزم بۆرژوازی گەشە دەكات. لێرەدایە پێویستی شۆڕشی فەرهەنگی ئەویش بە شێوەی بەردەوام فام دەكرێ. ئەگەر حیزب و دەوڵەت ، خۆیان بەرهەمی كۆمەڵگای چینایەتین و ئەگەر لە بینای سۆسیالیزمدا دەوری دیاریكەریان هەیە، كە وایە چۆن دەكرێ سۆسیالیزم بۆ ئۆرگانەكانی بە جێ ماو لە كۆمەڵگای چینایەتی (حیزب و دەوڵەت) بنیات بنرێ و دواتر بۆ گەیشتن بە كۆمەڵگای بێ چین (كۆمۆنیسم) نەفی بكرێتەوە؟ چۆن دەكرێ ئەم ناكۆكیانە چارەسەر بكرێ؟ وەڵامی مائۆ ئەوە شۆڕشی كەلتووری، ئەویش بە شێوەی بەردەوام، لە رێگای زاڵ بوونی زانیاری بە سەر مادەدایە بەم شێوەیەی كە تیۆری ماركسیستی لە لایەن كرێكاران و وەرزێران و یەكیەتی لە گەڵ چیینە ناپرۆلتەرییەكان، فام دەكرێ و بە كار دەهێندرێ: تەنانەت شێوەكانی خەیاڵ كردن تووشی شۆڕش ببێ. بەم شێوەیە شۆرشی كەلتووری-نە لە تیۆری و نە لە پراتیكدا- وەك پاڵاوتنەكانی ستالین نەبوو. شۆڕشی كەلتووری خاوەن بەرنامەی چینایەتی دیار و بەرنامەی كۆمەڵایەتی دیار بوو. رووخانی پێڕەوكەرانی بۆرژوازی لە بەرپرسانی حیزبی و دەوڵەتی بۆ قووڵكردنەەی بینای سۆسیالیزم و بەرگرتن بە زیندوو بوونەوەی بۆرژوازی، بەرتەسك كردنەوەی مافی بۆرژوازی و درزەكانی تری جێ ماو لە سەردەمی بۆرژوایی. پێڕەوكەرانی بۆرژوایی،-لەوانە دێن سیائۆ پێن- بەرنامەیەكی 20 مادەییان راگەیاند بۆ زیندوو كردنەوەی سەرمایەداری. دوو رێگا، دوو روانگە، دوو چین بە دوو بەرنامەی كۆمەڵایەتی جیاوازەوە بەرامبەر بە یەك وەستانەوە. مائۆ باوەڕی بە بەكار هێنانی توندووتیژی (زیندانی كردن و ئێعدامی) لایەنگرانی بۆرژوازی نەبوو، چونكە بە هەر حاڵ زەوی سۆسیالیزم ئەمانەی لێ شین دەبوو و بە لە ناوبردنی رێبەرەكانیان هیچ نەدەگۆڕا و كەسانی تر جێگای ئەوانیان دەگرتەوە. بەڵام وەك چۆن لە شۆرشی فەرانسەدا، باڵی میانەڕەو پارێزكاری بۆرژوازی كودتای كرد و بەو پەڕێ توندوتیژییەوە ژاكۆبینەكانی سەركوت كرد، لایەنگرانی بۆرژوازی لە چین، بە هەمان شێوە، لە رێگای كوودتاو زیندانی كردن و ئێعدامی رێبەرانی سۆسیالیستەوە دەسەڵاتیان پتەو كرد. وا دیار بوو ئەوەی مائۆ دەربارەی گۆڕانی ناكۆكییەكان نێوان جەماوەر بە ناكۆكیەكانی نێون جەماوەڕ و دوژمن باسی لێوە دەكرد و ژێژەك ئاماژەی پێ دەدا لە ناوەڕاستی ساڵەكانی 1970 لە چین رووی دا، بەڵام لایەنگرانی بۆرژوازی هەلەكەیان لە بەرژوەندی خۆیاندا قۆستەوە.
ژیژەك دەڵێ: خراپ كردنی بەرهەمە كۆنەكان لە رەوتی شۆرشی كەلتووریدا بە مانای رەن كردنەوەی راستەقینەی رابردوو نەبوو، بەڵكوو شاهیدێك بوو بەوەی كە ناتوانن بە سەر رابردوودا زاڵ بن. (ل25)
بە پێی ئەو شتانەی ئاماژەی پێ درا، خراپ كردنی پەیكەرەكان و بەشی لە ئاسەوارەكانی كۆمەڵگای كۆن لە بەرنامەی شۆرشی كەلتوریدا نەبوو و شۆرشی كەلتووری نەیدەویست ئەو كارە بكات. ئەوەی رویدا بەرهەمی گەشە سەندنی ورەی شۆرشگێڕانە بوو “شۆڕش رەوایە!” . م پرۆسەیەدا دەیان میلیۆن كەس بەشداریان كردو هەڵسووكەوتنی هەڵەو نەشیاویان هەبوو بەرامبەر بە ئاسەوارە كۆنەكان و كەسانی باوەڕدار بەو ئاسەوارانە كە لە رەوتی شۆڕشێكی گەورەدا شتێكی “سروشتیە”.
ژیژەك لە پێشەكی كتێبەكەدا ئاماژە دەدا بە كەڵك وەرگرتنی ئەرتەشی ئیسرائیل لە تیۆرییەكان دیلۆز و گواتاری بۆ سەركوتی فەلەستینییەكان. ژیژەك بێ ئەوەی ئەم دوو بیرمەندە تاوانبار بكات بە داگیر كاری و نیزامی بوون، دەیخاتە روو كە تیۆرییەكانیان لە چوارچیەوەی سیستەمی ئابووری و ئایدۆلۆژیای-سیاسی بۆرژوازی هاوچەرخدا دەگونجێ. ئینجا ژیژەك ئەم پرسیارە دێنێتە گۆڕ:
كە وایە چۆن دەتوانین سیستەمی بۆرژوازی كە بنەماكەی لە سەر شۆڕشگێڕ كردنی بەردەوامی خۆی دامەزراوە شۆڕشگێر بكەین؟ رەنگە ئەمە پرسیاری گرینگی ئەمڕۆ بێ و لەم رێگاوەیە كە ئەمڕۆكە دەبێ مائۆ دووبارە بكەینەوەو پەیامەكەی بۆ سەدان میلیۆن ئینسانی بەش مەینەت و بەش خوارو بخولقێنینەوە، پەیامێكی سادەو دڵسۆزانەو بوێڕانە “گەورەیی شتێ نییە لێی بترسین. بچووكەكان گەورەكان دەرووخێنن و بچووك گەورە دەبێ.
ژیژەك لە زمانی مائۆوە دەڵێ :
” ئێمە پەسەندكراوی ئاشتیمان دەوێ و دژ بە جەنگین. بەڵام ئەگەر ئێمپریالیستەكان سوورن لە سەر ئەوەی شەڕێكیتر رێك بخەن ئێمە نابی بترسین. رووبەڕوو بوونەوەی ئێمە لە گەڵ ئەم بابەتەدا هەمان ئەو رووبەڕوو بوونەوەیە كە لە گەڵ هەر ئاژاوەیەكی تردا هەمانە. یەكەم :ئێمە دژی ئەم شتەین. دووهەم: لێی ناترسین. ئەگەر ئێمپریالیستەكان سوورن لە سەر ئەوەی شەڕی سێهەمی جیهانی رێك بخەن ، بێگومان سەدان میلیۆن كەسی تر روو دەكەنە سۆسیالیزم و ئەو كاتە ئێمپریالیستەكان لە گۆی زەویدا شوێنێكی زۆریان بە دەستەوە نامینێ.
ژیژەك دەڵێ :” لە بیر كردنی ئەم وتانە لە ژێر ناوی ئیدیعای بێ بنەمای رێبەرێ كە ئامادەیە بە میلیۆن كەس بكات بە قوربانی ئامانجە سیاسییەكەی كارێكی سادەیە. بەڵام ئەم وتانە پەیامێكی گشتیان هەیە :” نابێ بترسین”. ئاخۆ ئەمە تەنها هەڵوێستی درووست بەرامبەر جەنگ نییە؟ یەكەم ئەوەی ئێمە دژ بە جەنگین، دووهەم ئەوەی لێی ناترسین. بە دڵنیایەوە شتێكی ترسێنەر لەم روانگەدا شاراوەیە_بەڵام ئەم تیرۆرە شاراوەیە لەودا، مەرجی ئازادیە.”(ل28)
لە كۆتاییدا ژیژك خوێنەر و سەرجەم خەڵكی چەوساوەو رەنج دیتووی دونیا بانگهێشت دەكات بەوەی لە دێوەزمەی بۆرژوازی ئێمپریالیستی نەترسن و بە بوێری و تێگەیشتنی رۆبسپیەر، لنین و مائۆوە بەرامبەری بوەستنەوە. ئەو خۆی بە چاپ كردنی ئەم سێ كتێبە و بە لێكدانەوەیەك كە بۆ ئەم سێ كەسایەتییە سیاسییە بوویەتی، بوێری و تێگەیشتنی خۆی خستۆتە روو. بە پشت بەستن بە تێزی یازدەیەمی ماركس دەربارەی فۆیرباخ دەتوانین بڵێین ژیژەك، لەم سێ كتێبەدا هەم جیهانی تەفسیر كردوەو هەم دەستی داوەتە گۆڕانی ئەم جیهانە. بێ گومان بەشێكی زۆر لەو لێكدانەوانە دەربارەی ئەم سێ كەسایەتییە شۆڕشگێڕە جێگای مشت و مڕن و دەكرێ پەسەند بكرێن یان رەت بكرێنەوە.
